Trwające, majowe świętowanie skłania mnie do refleksji nad pojęciem tradycja, gdyż każdy z tych świątecznych dni ma w sobie symboliczne przesłania Święta Pracy, Dnia Flagi czy Święta Konstytucji. Każdy z tych dni zawiera odmienne w swej treści obszary zagadnień i wartości im towarzyszących. Jednak nie świętowaniu a tradycji jako zjawisku kulturowym chciałbym poświęcić obecne dywagacje. Jednakże, aby rozszerzać obszar pojęciowy wpierw obszar ten należałoby zakreślić.
Tradycja – przekazywane z pokolenia na pokolenie treści kultury (takie jak: obyczaje, poglądy, wierzenia, sposoby myślenia i zachowania, normy społeczne), uznane przez zbiorowość za społecznie doniosłe dla jej współczesności i przeszłości.
W dziedzictwie kulturowym i jego kontynuacji kładzie się nacisk na system wartości, grający tu istotną rolę Jest on, bowiem podstawowym mechanizmem działania kultury.... Każda grupa ludzka, każda grupa etniczna, każde społeczeństwo ma ukształtowane swoje systemy wartości, tożsame, zbliżone czy odmienne od systemów wartości grup i społeczeństw innych – pisze w swej książce „Kultura ludowa – kultura narodowa”, prof.. Józef Burszta. (s.342) Od czasu napisania tej pozycji minęło sporo czasu i pojęcie tradycji ulegało wielokrotnie modyfikacji. „Tradycja służy zachowaniu porządku świata. Jeśli ją złamiemy, świat się skończy.” Pisze Paulo Coelho, w „Piątej górze”.
Termin „tradycja", podobnie jak wiele innych terminów humanistycznych, jest wieloznaczny. Prof. A. Kłoskowska konstatuje, iż: „z jednej strony można przypuszczać, że termin „tradycja" — mimo częstości jego używania — nic w ogóle nie znaczy. Z drugiej strony można powiedzieć, że oznacza on tak wiele różnych rzeczy, że nie da się ich razem zgrupować i zanalizować" (A. Kłoskowska, 1991, s. 205).
Prof. J.Szacki wyróżnia trzy znaczenia tradycji:
1) czynnościowe – związane z czynnościami przekazywania dóbr kultury (transmisja);
2 ) przedmiotowe – wskazujące przekazywane dobra (dziedzictwo);
3 ) podmiotowe – określające stosunek poszczególnych pokoleń do dóbr kulturowych z przeszłości, ich zgodę na dziedziczenie lub protest przeciwko niemu.
Procesy związane z tradycją odbywają się najczęściej w obrębie rodziny. W rodzinie kształtują się poglądy na temat odrzucenia lub akceptacji danej tradycji. Dalszym tłem do kształtowania się tradycji jest środowisko społeczności lokalnej, szkoła, instytucje religie, zakład pracy oraz inne instytucje, w których jednostka spędza czas.
K. Dobrowolski w swojej definicji tradycji pisze: ”Przez tradycje rozumiemy w zasadzie wszelką spuściznę, którą ustępujące generacje przekazują pokoleniom wchodzącym w życie.”
Definicje tradycji przedstawia nam w sposób nieco inny R.V. Samson , który pisze: ”Termin tradycja stosowany jest także do niektórych elementów kultury przekazywanych w ten sposób ( z jednej generacji do drugiej ) – lecz nie wszystkich elementów. Te elementy, które zostały wyróżnione i nadano im status tradycji, są zwykle wartościowane i zakłada się, że są one szczególnie warte akceptacji. Tak, więc tradycja to sposób zachowania się lub wzorzec wytworzony przez grupę, odrębną od jednostki, i służy wzmocnieniu świadomości i spójności grupowej.”
Szacki odróżnia tradycję od dziedzictwa w sposób następujący: „Tradycja to te wzory odczuwania, myślenia i postępowania, które ze względu na swą rzeczywistą lub domniemaną przynależność do społecznego dziedzictwa grupy są przez jej członków wartościowane dodatnio lub ujemnie.”
Funkcje tradycji w życiu człowieka są różne. Główną jej funkcją jest transmisja kultury, dzięki której pokolenia nowe nie muszą tworzyć od początku, mogą natomiast dysponować potencjałem stworzonym przez poprzednie pokolenia. Ponadto tradycja dostarcza systemowi społeczno-kulturowemu niezbędnej dozy stabilizacji oraz stanowi ważną podstawę integracji, identyfikacji oraz poczucia wartości własnej grupy. Podlegając procesom nie tylko akumulacji, ale i selekcji, tradycja tym samym wzmacnia adaptacyjną rolę kultury i może być czynnikiem jej rozwoju.
Jednakże swoją uwagę na koniec chciałbym skierować w stronę form i metod przekazywania tradycji. Instytucjonalizowanie tradycji jest z mojego punktu widzenia bardzo niebezpiecznym zjawiskiem, któremu towarzyszyć będzie chęć instytucjonalnego wyboru tych elementów kultury, które z punktu widzenia decydentów będzie wygodne. O celach takiej manipulacji nie wspominam, gdyż nie jest to przedmiotem moich niepokojów. Każda instytucja stosuje formy wewnętrznej, bardziej lub mniej świadomej cenzury. Dlatego wyrażam swój niepokój wobec organizatorów, którzy organizują zinstytucjonalizowane formy ‘szkolenia tradycji”. Tradycja, przede wszystkim to system wartości, które najprościej przekazywać w rodzinie. Nie próbujmy wyręczać rodziny w spełnianiu swych kulturowych obowiązków. Spróbujmy wspomóc rodzinę w działaniach edukacyjnych i wychowawczych. Szkolona tradycja ma bardzo krótki żywot. Tworzenie "nowej tradycji" w filmie "MIŚ" Stanisława Bareji jest znamienitym przykładem manipulacji w sferze tradycji. I o tym przekonują nas niektóre majowe święta.
|
ostatnio dodana
