Ostatnimi czasy coraz częściej jawią się mi pytania związane z podmiotową rolą obywatela we współczesnym społeczeństwie – społeczeństwie obywatelskim. I wprawdzie już w starożytności Arystoteles uświadamiał swym współczesnym o konieczności funkcjonowania społeczeństwa przez niego zwanym obywatelskim, to jednak koncepcja społeczeństwa obywatelskiego rozwinęła się z przedstawionego przez J. J. Rosseau pojęcia samostanowienia. Początkowo samostanowienie rozumiano jako ograniczenie suwerenności władztwa państwowego i rozszerzenie suwerenności władztwa publicznego. W tym przypadku w miejsce * umowy o władzę * pojawia się umowa społeczna.
Władza traci swój charakter przemocy: z władzy państwowej zostaną usunięte pozostałości violentia. Zgodnie z tym pojęciem, o wszystkim decyduje wola ludu, który jednoczy i godzi każdego i wszystkich w sytuacji, kiedy każdy o wszystkich i wszyscy o każdym postanawiają to samo. Współcześnie jednak społeczeństwo obywatelskie to społeczeństwo państwa demokratycznego, aktywne publicznie, świadome swoich celów, zdolne dla samoorganizowania się dla realizacji celów ekonomicznych, politycznych, społecznych.
Punktem wyjścia do wszelkich rozważań o społeczeństwie obywatelskim jest samorealizujący się człowiek, autonomiczny, akceptujący, a także szukający aprobaty u innych. Bierze on udział w działalności ekonomicznej, kulturalnej, domowej, stowarzyszeniowej i każdej innej, która rodzi się i rozwija w środowiskach lokalnych. Te z kolei są źródłem tego rodzaju inicjatyw, nie ograniczanych naciskami władzy o charakterze państwowym. Odwrotnie jest, gdy państwo nie stwarza ram prawnych dla tego rodzaju działalności.
Socjologowie uważają, że społeczeństwo obywatelskie cechuje się następującymi właściwościami:
- osiąga wysoki poziom organizacji społecznej,
- posiada samoczynny, napędzający się wzrost ekonomiczny i kulturalny ( gospodarka rynkowa ),
- kieruje się pozytywnym stosunkiem do innych ludzi i innych społeczeństw,
- jest tolerancyjne i otwarte na racjonalne argumenty, inne kultury i postawy odmienne światopoglądowo,
- jest racjonalne, rezygnuje z fatalizmu i wiary w przeznaczenie, w tym kontekście samo walczy o swój los,
- formą organizacji jest w nim samorząd lokalny, liczne stowarzyszenia pozarządowe, a w życiu politycznym, współzawodniczące ze sobą partie i grupy interesu ( lobby ).
Jednak, aby mogło powstać społeczeństwo obywatelskie, potrzebny jest kapitał społeczny, a więc wzajemne zaufanie między ludźmi, co prowadzi do podjęcia współpracy i kształtowania się grup społecznych. A niestety w wielu krajach nadal bardzo popularnym zjawiskiem jest amoralny familizm - obowiązek moralny odczuwany jedynie wobec własnej rodziny. Zresztą z badań nie wyłania się lepszy widok: w Polsce 21 proc. nie ufa innym ludziom, zaś 53 proc. ufa tylko tym, których dobrze poznali (CBOS, 2007). W całej Europie nasz kraj przoduje w procencie osób, które są ostrożne w kontaktach z innymi - aż 81 proc.! I jak tu budować społeczeństwo obywatelskie?
Społeczeństwo obywatelskie powinno mieć swój początek już w rodzinie. Rodzice poprzez właściwe wychowanie swoich dzieci zobowiązani są do kształtowania więzi społecznych. Społeczeństwo dzięki swojemu zaangażowaniu w sprawy państwa integruje się z nim, co czyni takie państwo bardziej stabilnym. Przestrzeń między rodziną a państwem, pojawia się za każdym razem gdy jednostki wykraczają poza prywatność swojego domu i swoich własnych spraw i dążą do osiągnięcia celów wspólnych dla jakiejś zbiorowości.
O ile w Polsce mamy bogatą i cenną tradycję narodową, to znacznie uboższa i gorzej pamiętana jest nasza tradycja związana z funkcjonowaniem społeczeństwa. Jesteśmy żadnym społeczeństwem. Jesteśmy wielkim sztandarem narodowym - pisał przed laty Cyprian Kamil Norwid w liście do Michaliny z Dziekońskich Zaleskiej. Dziś niezbędne jest powstanie w Polsce nowoczesnego społeczeństwa obywatelskiego, przy zachowaniu świadomości narodowej i wykorzystaniu cennych tradycji narodowych..
Czy jednak nasi współcześni kreatorzy społecznej i politycznej rzeczywistości będą na tyle odważni, że uwierzą w czyste intencje zwykłego obywatela, który pragnie być traktowany jako podmiot społeczności lokalnej, jako podmiot – obywatel demokratycznego państwa. Jak na razie, to na każdym szczeblu sprawowania władzy funkcjonuje bezapelacyjnie model zbiurokratyzowanego, a więc zupełnie niewydolnego społecznie społeczeństwa poddanych, którzy swym wielkorządcom potrzebni są raz na cztery lata w momencie wrzucania kartki wyborczej do urny. Wszelkie deklaracje i programy „biorą w łeb” od momentu dochrapania się stanowisk w strukturach zarządzających od tych najniższych w gminie, w mieście poprzez powiat, województwo, aż po te rządowe na szczycie piramidy władzy siłowo wręcz zmierzającej do uszczęśliwienia na własną biurokratyczno - politykiersko - interesowną modłę, nas - obywateli.
Bardziej dociekliwi zechcą zapytać, co ma wspólnego społeczeństwo obywatelskie z kuturą. Ma i to bardzo dużo. Z jednej strony poprzez aktywność intelektualną- kulturalną rodzą się postawy obywatelskie nas, mieszkańców. Po drugie to właśnie dojrzałe społeczeństwo obywatelskie wyłącznie decyduje w sposób pełny o zakresie i formach aktywności kulturalnej lokalnej społeczności.
|
ostatnio dodana
